Pandemiden hemen önce hatırlarsan Kasım 2019’da Venedik’i sel basmıştı. Venedik Belediye Başkanı Luigi Brugnaro, tarihi şehrin çoğunu sular altında bırakan, şehrin 50 yıldır yaşadığı en kötü sel felaketinden dolayı Venedik "dizlerinin üstünde" diye tweet atmıştı. Seller, Bizans mimarisinin dünyadaki en güzel örneklerinden biri ve şehrin en ünlü simgelerinden biri olarak kabul edilen 1000 yıllık bir kilise olan San Marco Bazilikası'na bile nüfuz etmişti.Venedik bir lagünün kenarındaki bataklık üzerine kurulu olduğundan, varlığı her zaman şehir ve doğal dünya arasında dikkatli bir dengenin korunmasını gerektiriyor. Ancak son yıllarda iklim değişikliği dengeleri alt üst etmekle tehdit etti.Venedikliler her zaman, alışılmadık derecede yüksek gelgitler olan "acqua alta" - yüksek su - olarak bilinen fenomenin neden olduğu sel baskınlarıyla yaşamışlar. Bu sel baskını su seviyesinin yaklaşık 140 cm yükselmesi anlamına geliyor. Bununla birlikte, bu tür taşkınlar, Akdeniz'in tarihsel olarak önemli gelgitleri olmadığı için nispeten nadirmiş. Fakat deniz seviyeleri yükseldikçe, bu tür gelgitler ve neden oldukları seller daha yaygın hale gelmiş. Associated Press'e göre, Kasım 2019’da Venedik, bir hafta içinde rekor düzeyde üç "acqua alta" etkinliği yaşamış. Rekor düzeyde derken bu sefer su seviyesi 193 cm artmış!Norveç Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nde doçent olan Chiara Bertolin, pis, tuzlu suyun Venedik'in binalarını ve anıtlarını oluşturan değerli malzemelerin içine girebileceğini ve bunların genişlemesine, çatlamasına, hatta kabarmasına ve patlamasına neden olabileceğini söylüyor. Selden ötürü bazilikanın duvarlarında beyaz lekeler oluşmuş bile. Mimar Kobi Karp ise Architectural Digest'e “Suyun içindeki tuz bu binaların malzemelerine nüfuz ettiğinde kristalleşir ve hava kuruduğunda dikey olarak yükselir” diyor. Ve Bertolin, binalar tarihi oldukları için, daha dayanıklı malzemelerle güçlendirilemediğini ve bunun da uyarlanabilir önlemleri almayı zorlaştırabileceğini söylüyor. Su, binaların içine gittikçe yükseliyor ve temellerini tehlikeye atarak yapısal bütünlüklerini baltalıyormuş.İklim değişikliğinin sebebiyet verdiği bu durumda, 2019’da yaşanan sel öncesi şehir konseyinin aldığı önlemler de çok sınırlı. “MOSE” ismini verdikleri, en basit haliyle şehre giren suyu kanalların altına kurulacak 78 geçitle limitlemeyi hedefleyen projelerinde 2014’e kadar sadece 4 geçidi hayata geçirmeyi başarmışlar. 2016’da tamamlanması beklenen projenin bitiş tarihi 2022’ye ertelenmiş. Konunun içine projeye ayrılan fonları kendi kişisel amaçları için kullanan ve yolsuzluğa karışan politikacılar da girince Venedikliler tarafından büyük bir tepki almış. Sadece bakım maliyeti yıllık 50 ile 100 milyon euro arasında; umarım çok geç olmadan ve yeni bir sel vurmadan projeyi tamamlayabilirler.Sel, iklim değişikliğinin sık yaşanan etkilerinden sadece biri (yangın, hortum gibi diğer etkilerle kıyaslandığında) ve küresel olarak birçok hassas alanı ve bölgeyi tehdit ediyor. Uzmanlar tarafından açıkçası üzerine çok fazla kafa yorulmayan önemli bir konu var; o da iklim değişikliğinin dünya mirasına zarar vermesi. Seninle biraz da bu konuyu konuşmak istiyorum.Dünyanın her yerindeki doğal ve insan yapımı miras alanları, iklim değişikliği nedeniyle temelden değişme, hasar görme veya yok olma tehlikesiyle karşı karşıya maalesef. Bu Newsletter’da daha önceki sayılarda yer verdiğim yerlerin de bir kısmı buna dahil. İklim değişikliği bazı bölgeleri kökten farklı şekillerde etkileyecek. Bazıları Venedik gibi selden, bazıları ise diğer aşırı hava olaylarından veya Türkiye’de olduğu gibi yükselen sıcaklıklardan etkilenecek. Örneğin, Malezya eyaleti Penang'ın başkenti George Town, yükselen deniz seviyeleri, toprak kaymaları ve daha şiddetli tayfunlarla karşı karşıyayken, Amerika Birleşik Devletleri'nin batısındaki Yellowstone ekosistemi eriyen karlar, daha sık orman yangınları ve değişen ekosistemlerle karşı karşıya.Okyanustaki değişikliklerin de dünya mirası içinde sayılan yerlerin üzerinde derin bir etkisi olacak gibi duruyor. Isınan sular Büyük Set Resifi'ndeki mercanların çoğunu öldürmekle tehdit ederken, yükselen deniz seviyeleri İskoçya'daki Neolitik köy Skara Brae de dahil olmak üzere dünyanın birçok büyük arkeolojik alanını yok etmekle tehdit ediyor. Maalesef Türkiye’de de Efes Antik Kenti iklim değişikliğinden etkilenecek kültürel miras listesinde bulunuyor. 2035’e kadar Efes Antik Kenti alanında beklenen 2 derecelik sıcaklık artışının, geneli taşlardan oluşan antik kentte mekanik çözülmeler ve çatlamalar oluşturabileceği düşünülüyor.*Dünya Mirası Merkezi Direktörü Mechtild Rossler, TIME'a ülkelerin miras alanlarını korumaya yönelik stratejilerini oluşturmak için birlikte çalışmaları gerektiğini söylemiş. UNESCO, ülkelerin işe yarayan ve yaramayan çözümler hakkında deneyim alışverişinde bulunmalarını istiyor.Endişeli Bilim Adamları Birliği'ndeki (Union of Concerned Scientists, böyle bir birlik varmış, ben de ilk defa duydum)İklim ve Enerji programının müdür yardımcısı Adam Markham, dünya bu siteleri kurtarmak istiyorsa, ülkelerin de finansal kaynak yaratması gerektiğini söylüyor. Venedik gibi ünlü bir şehir büyük bir uluslararası destek alabilse de, daha az bilinen siteler ve ülkeler para toplamak için daha büyük zorluklarla karşılaşabilir. Sen ve ben de, daha büyük etkiler görmeden özellikle Türkiye’deki Dünya Mirası Alanlarının ne durumda olduğunun araştırılması ve bilim adamlarının, park çalışanlarının ve arkeologların onları kurtarmak için neler yapacakları konusunda talepkar olmalı ve konunun takipçisi olmalıyız.<img src="https://images.aposto.com/2021/7/0/1628407960112.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> *İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN KÜLTÜREL MİRAS ÜZERİNDEKİ ETKİSİ EFES ANTİK KENTİ ÖRNEĞİ, Diler Yılmaz* Tuğba Öztürk* Levent Kurnaz

Luigi Brugnaro ile ilgili hikayeler